Yunuslar Tıpkı İnsanlar Gibi Cesur ve Utangaç “Kişiliklere” Sahipler!

Yunuslar… Karadan denize destansı bir evrimsel süreçleri bulunan yüksek bilişsel fonksiyonlara sahip deniz memelileridir. Taksonomik olarak Cetacea (Setaseler) alttakımındaki birer Odontoceti (Dişli Balinalar) üyesidirler. Yani özünde tüm yunuslar birer dişli balinadır. Hatırlatmakta fayda var, orka veya katil balina adıyla bilinen deniz memelisi de aslında bir yunustur. Hatta en büyük yunus türüdür. Yunusları, hatta balinaları asıl etkileyici yapan, sosyal yaşam tarzlarının tıpkı insanlar (Homo sapiens) gibi olmasıdır. Öyle ki önceki araştırmalarda balina ve yunusların büyük beyinlerinin insanlara benzer şekilde evrimleştiği tespit edilmiştir.

İnsanlar için sosyal gruplaşma bölgeleri olan partilerde bazı tiplerin daha çok göze çarptığını, her dansa katıldığını ve yüksek sesle konuştuğunu fark etmişsinizdir. Diğer yandan bazı kişiler ise spot ışıklarından uzakta, sessizce hayatlarını sürdürmeyi tercih ederler. Hayvan davranışları (etoloji) konusunda yapılan araştırmalara göre böceklerden ötücü kuşlara, yumuşakçalardan primatlara kadar birçok taksonda benzer davranışlar gözlenmiştir. Öyle ki utangaç ve cesur bireylerin bulunduğu çeşitli davranışlar birçok hayvan popülasyonunda mevcuttur!

Çünkü bu tarz farklılıklar, söz konusu hayvanın doğadaki hayatta kalma başarısı ile doğrudan ilişkilidir. Dolayısıyla bireysel varyasyonlar (çeşitlilikler) içerisinde sık sık gözlenmektedir. Zira memelilerin birçoğu sosyal hayvanlar olarak hayatlarını sürdürürler. Eş seçmede veya besin aramada kritik role sahip olabilen durumlardır. Örneğin zebrabalıklarında (Danio rerio) cesur bireylerin eş seçme konusunda daha avantajlı olduğu görülmüştür. Bazı başka hayvan gruplarında, utangaç bireylerin cinsel seçilim açısından daha az riskli olduğu ve geriye daha çok döl bıraktığı gözlemlenmiştir. Yani cesurluğun hem avantaj hem de dezavantaj olduğu popülasyonlar vardır.

Yapılan araştırmaya göre İtalya’da Aranci Körfezi’ndeki afalina veya şişe burunlu yunus diye bilinen Tursiops truncatus popülasyonunda, ilk kez utangaç ve cesur bireyler doğrudan gözlemlendi. Koruma altındaki popülasyonlarda gözlenmişti; ancak yaban hayatında ilk kez bu kadar net fark edildi. Araştırma sonucunda cesur afalinaların grupları için besin bulma açısından önemli role sahip oldukları düşünülmektedir. Örneğin cesur bireyler besin kaynağını tespit edebilir ve besin kaynağına nasıl ulaşılması gerektiği bilgisinin grup içerisinde yayılmasını sağlayabileceği düşünülmektedir.

Pontevedra, İspanya’daki Şişe Burunlu Yunus Araştırma Enstitüsü’nde görev alan etolojik ekoloji alanında çalışan davranışsal ekolog Bruno Díaz López’in anlatımına göre;

Yunusların kişilikleri olduğunu koruma altındaki bireylerde zaten görüyorduk. Artık yaban hayatındaki bireylerin de kişiliklerinin, yunusların sosyal yaşantıları için önemli olduğunu da görüyoruz – tıpkı bizlerde olduğu gibi.

Dahası, analizde görüldüğü üzere girişimci yunuslar, utangaç olan bireylere nazaran daha kuvvetli sosyal ilişkilere sahip. Eskiden akvaryumdaki bazı balık türlerinde kontrollü şartlarda gözlemlenmişti. Fakat bu çalışma yaban hayatındaki yunuslar üzerinde yapılmıştır.

Davranış Çeşitleri

Aranci Körfezi’ndeki afalina yunusları üzerinde yapılan araştırma 16 yıldan beri süregeliyor. Bölgedeki yunuslar, balıkçılar ve turistler ile sık sık etkileşime geçtiği için Bruno Díaz López açısından harika bir gözlem fırsatı doğdu. Stabil gruplar oluşturan orkaların veya babunların aksine yunuslarda “fisyon-füzyon toplulukları” görülür. Yani bireyler düzenli olarak gruba girerler ve çıkarlar. Genelde gruptaki birey sayısı 4 civarındadır; ancak bazen 30’a kadar ulaşabilir.

Gözlemlerden en ilginç kısmı, Florida Körfezi’ndeki afalina (Tursiops truncatus), çamur halkası (mud-ring) isimli nadir bir beslenme davranışı sergilemeleri oldu! Sığ suda çamurdan bir halka oluşturarak başta kefal (Mugilidae spp.) olmak üzere balıkları sıkıştırmaktalar. Böylece daha fazla balık yakalayıp, daha kolay beslenmekteler. Büyük bir sosyal verim diyebiliriz.

Güney Amerika’ya indiğimizde, Arjantina’nın Valdes Yarımadası’nda gölgeli yunusların (Lagenorhynchus obscurus) hamsi (Engraulidae spp.) ile beslenirken kooperatif stratejiler oluşturdukları gözlenmiştir. Balıkların bir arada toplanmasını sağlıyorlar, diğer bireyler balıkların bu pozisyonunu korurken sırayla içlerinden geçerek beslenmekteler.

Kuvvetli Kişilikler

Aranci Körfezi’ndeki yunusların binlerce fotoğrafı incelendikten sonra, 13 dişi ve 11 erkekten oluşan 24 birey olduğu rapor edildi. Bilim insanları karakterlerini incelemek için zorlu, riskli ve yeni durumlara karşı bireylerin verdiği tepkileri analiz etti. Örneğin cesur bireyler, yeni objeleri veya potansiyel yırtıcıları inceleme konusunda daha ön planda iken; utangaç bireyler yeni gelişen durumlarda geri plana çekilmeyi tercih ediyordu.

Díaz López’in sonraki araştırmasında, 24 yunusun çeşitli olaylara karşı verdiği tepkileri kaydetti. Birinde dalgıç kıyafeti ile yaklaşan bir insana vereceği tepkiler incelenirken, diğerinde bir su altı alarmına verecekleri tepkiler gözlendi.

2004 ile 2011 yılları arasında 96’sı alarm, 96’sı dalgıç olmak üzere 192 test yapıldı. Ardından kayıtları inceleyen Díaz, bireylerin bu duruma verdikleri tepkileri raporlayarak Animal Behaviour dergisinde yayımladı. Rapora göre bazı bireyler fazlasıyla cesurdu ve sürekli olarak yabancı objelere yaklaşma çabasında bulundular. Utangaç bireyler ise uzun bir süre boyunca yaklaşık 70 metre mesafede durdular.

Kaliforniya Üniversitesi’nden davranış ekoloğu Andy Sih’in gönderdiği mailde söylediğine göre:

Bu araştırmadaki bireyler diğer yüzlerce etoloji çalışmasına nazaran daha güçlü, net ve keskin kişilik özellikleri gösterdiler.

Sosyal Birleştiriciler

Díaz López’in gözlemlerine göre dişiler ve erkekler arasında eşit sayıda cesur ve utangaç birey bulunuyordu. Ayrıca daha cesur olan bireylerin daha kuvvetli sosyal bağlara sahip olduğu tespit edildi. Yani cesur yunuslar, diğer farklı kişilik özellikleri barındıra yunuslara göre belirli bireylerle daha çok vakit geçiriyorlardı. Elbette cesur her zaman cesurlarla iletişim kurmuyordu. Çeşitli bireylerle sosyal bağlar oluşturuyorlardı. Paragrafın başında “daha cesur” dememizin nedeni, doğada çoğu unsurun direkt olarak siyah veya beyaz olmaması, birçok unsurun gri bölgede olmasından ötürüdür.

Daha cesur olan bireylerin diğer yunuslar ile stabil sosyal bağlar kurmasının grubu bir arada tutmada önemli rolü olduğu düşünülüyor. Ayrıca bu sosyal davranışın bireylerin üreme başarısında da etkisi olduğu belirlendi.

Evrimsel olarak her türün “kişilik” bulundurmasını gerektiren bir neden yoktur. Fakat sosyal canlılarda evrimsel olarak avantajlı olduğu için seçilim göstermiş olabilir. Bu denli çeşitlilik içerisinde döllerin avantajlı olacağı parametreler oluşturulmalıdır, aksi takdirde yaşam koşulları her birey için yeterli olmazdı. Canlılığın bu muhteşem çeşitliliği içerisinde insana benzeyen türleri görmek nefes kesici olmaya devam etmektedir…

Kaynak: National Geographic