Yazar, Aktivist ve Gazeteci: Cory Doctorow

1971 doğumlu Kanadalı yazar Cory Doctorow, bir dijital haklar aktivisti olarak hem spekülatif kurgu dünyasına hem de teknoloji ve özgürlük konusundaki tartışmalara önemli katkılarda bulundu. Yazarlık kariyeri 1990 yılında On Spec dergisinde yayımlanan “2,000 Year Check-up” adlı kısa öyküsüyle başladı. Ancak Doctorow’un adını geniş kitlelere duyurması, 1998’de Science Fiction Age dergisinde yayımlanan ve 2005’te e-kitap olarak da basılan Craphound adlı öyküsüyle gerçekleşti. Bu hikâyede, uzaylıların insan eserlerini koleksiyon olarak gördüğü alışılmadık bir konsepti ele alarak bilimkurguyu toplumsal yorumla ustaca harmanlama yeteneğini sergiledi. Öykü, Philip K. Dick’in The Man in the High Castle (Yüksek Şatodaki Adam, 1962) adlı eserinde maddi kültür üzerine yaptığı araştırmanın izlerini taşırken, Doctorow’un özgün yaklaşımıyla da dikkat çekti.

Doctorow, kariyeri boyunca kısa kurgularıyla birçok prestijli ödül kazandı. “I, Robot” (“Ben, Robot”)  adlı öyküsü, 14 Şubat 2005’te Infinite Matrix dergisinde yayımlandı ve En İyi Roman dalında Locus Ödülü’ne layık görüldü. Benzer şekilde, Ağustos 2006’da Jim Baen’s Universe dergisinde yayımlanan “When Sysadmins Ruled the Earth” adlı öyküsüyle de aynı ödüle uzanmayı başardı. 2007 yılında “After the Siege” adlı novellası, bir Locus Ödülü daha kazanarak spekülatif kurgu dünyasında önemli bir ses olarak yerini sağlamlaştırdı.

Doctorow’un çalışmaları kurguyla sınırlı değil. Yazar, sık sık insanlığın giderek dijitalleşen bir dünyada karşılaştığı dönüştürücü zorlukları ele aldı. İleri görüşlü bir yazar ve savunucu olarak, 2000 yılında kazandığı En İyi Yeni Yazar dalındaki John W. Campbell Ödülü ile erken dönemde tanınmaya başladı. Özellikle toplumu hızla etkileyen teknolojik değişimlere odaklanan Doctorow, günümüzde karşılaştığımız zorlukların büyük ölçüde değişime direnç gösterenler için korkutucu olduğunu savundu. Ona göre gelecek, yapay zekâ, bilgisayar teknolojileri ve tekillik gibi alanlarda büyük fırsatlar sunuyordu ve bu değişimleri kucaklayanlar için muazzam bir potansiyel barındırıyordu.

Doctorow’un kurgusal olmayan eserlerinin çoğu, dijital haklara ve bilginin serbest akışını savunmaya odaklandı. Denemelerinden oluşan koleksiyonu Content: Selected Essays on Technology, Creativity, Copyright, and the Future of the Future (İçerik: Teknoloji, Yaratıcılık, Telif Hakkı ve Geleceğin Geleceği Üzerine Seçme Yazılar), yaratıcılık ve bilgi çağının kesişimi hakkındaki görüşlerinin özetiydi. Ayrıca, birkaç yıl boyunca başarılı blog sitesi Boing Boing üzerindeki çalışmalarıyla da tanındı. Kurgusal olmayan yazılarında, belirli alanlardaki değişim hızına duyduğu tutkusunu ve sabırsızlığını yansıttı. Essential Blogging: Selecting and Using Weblog Tools (2002) adlı kitabı ise dijital dünyanın pratik yönlerini anlamak için önemli bir kaynak olarak kabul edildi. Bu eser, özellikle blog yazarlığı ve çevrimiçi içerik üretimi konularında rehber niteliğindeydi.

Doctorow’un kurguları genellikle ilgi çekici bulundu, ancak bazı eleştirmenler eserlerinin zaman zaman eski sert bilimkurgu yazarlarının klişe tarzını çağrıştırdığını savundu. Buna rağmen en bilinen eserleri, hızlı tempolu olay örgüleri ve kışkırtıcı fikirlerle bezeliydi. İlk romanı olan Down and Out in the Magic Kingdom (2003), klonlar ve ileri teknolojilerin geleneksel ölüm ve gerçeklik kavramlarını sorguladığı bir dünyada geçiyordu. Disney World’ü arka plan olarak kullanarak eski ile yeni arasındaki gerilimleri inceleyen roman, Doctorow’un teknolojinin insan deneyimini nasıl dönüştürdüğüne olan ilgisini güçlü bir şekilde yansıtıyordu.

Doctorow’un ikinci romanı Eastern Standard Tribe (2004), fiziksel yakınlıktan ziyade paylaşılan dijital bağlantılara dayalı topluluklar aracılığıyla postmodern kabilecilik kavramını araştırıyordu. Roman, teknolojinin insanları mesafelerin ötesinde nasıl birleştirebileceğine dair umutlu bir vizyon sundu ve bu da eserlerinin çoğunda tekrar eden temalardan biriydi. Kısa öyküleri ise A Place So Foreign and Eight More Stories (2003) ve Overclocked kitaplarında toplandı.

Doctorow, dijital çağın taleplerine tam olarak uyum sağlayamayan baskı teknolojisinin bir yinelemesi olarak gördüğü geleneksel roman formatını eleştirdi. Ancak Little Brother (2008) adlı romanı kariyerinde bir dönüm noktasıydı; hem bir hikâye anlatıcısı hem de bir dijital haklar savunucusu olarak yeteneklerini tam anlamıyla ortaya koydu. Bir genç yetişkin romanı olarak pazarlanan Little Brother, yakın gelecekteki San Francisco’da İç Güvenlik Bakanlığı’nın kıskacına yakalanan genç bir hacker olan Marcus’u konu ediniyordu. Roman ayrıca Doctorow’un giderek daha fazla gözetlenen bir toplumda özgürlüğün önemi hakkındaki argümanları için bir platform işlevi de gördü.

Doctorow hikâyeyi Homeland (2013) ve Attack Surface (2020) ile devam ettirdi. Bunlardan ikincisi Doctorow’un kurumsal güç ve dijital gözetimin karmaşıklıklarına olan ilgisini yansıtarak odağı aynı evrendeki farklı bir karaktere çevirdi. 2010 tarihli romanı For the Win, Çok Oyunculu Çevrimiçi Rol Yapma Oyunları (MMORPG’ler) dünyasını ve bunların sanal ekonomileri manipüle etmek için nasıl kullanılabileceğini devrimci bir çerçevede ele alıyordu. Doctorow, en son eseri olan The Lost Cause‘da (2023) iklim değişikliği gibi önemli bir konuyu ele aldı ve hikâyeyi çevresel felaketlerle harap olmuş gelecekteki bir Kaliforniya’da kurdu. Romanın genç kahramanı ve onun Mavi Baret hareketine katılımı, anlamlı bir değişim yaratmak için kolektif eylemin gücüne olan inancının devam ettiğini vurguluyordu.

Cory Doctorow’un kariyeri, dijital çağın hem olanakları hem de tehlikeleriyle derin bir ilişkiyi yansıtıyor. Bir yazar ve aktivist olarak, okurlarını teknoloji aracılığıyla yarattığımız dünya hakkında eleştirel düşünmeye davet etmeyi sürdürüyor.

Dilimize Çevrilen Kitapları:

• The Great Big Beautiful Tomorrow (İyi Güzel Muhteşem Yarın, Versus Kitap, 2012 / Harika Güzel Yarınlar, Ayrıntı Yayınları, 2021)
• Information Doesn’t Want to Be Free: Laws for the Internet Age (Özgür ve Bedava: İnternet Çağında Bilgi, 2017, Koç Üniversitesi Yayınları)

Kaynak: SFE: SF Encyclopedia