Dune’u Neden Okumalısınız?

İnsanlığın geleceğinin, bilimkurgu yapıtlarından beklediğimiz şekilde yüksek teknolojik aygıtlar ile bezenmiş halde değil de, çok miktarda din, birazcık dövüş sanatı ve genel halkın pek lafının geçmediği feodal politika ile şekillendiğini düşünün. Telaffuzu zor olan “Bene Gesserit“, “Kwisatz Haderach” ve “Muad’Dib” gibi kelimelerin yanında, dev solucanların dolaştığı bir çöl gezegenini hayal edin. Yazımından 55 sene sonra bile Dune oldukça ilginç bir roman olarak anılıyor. Frank Herbert‘in eserini, ilginç diye anmamızın sebebi, yaşadığımız dünyaya farklı gelen kısımları olduğundan değil, tam tersi, günümüz ile uyuşan kısımlarının gitgide artmasından geliyor.

Dan Kwartler’in TED-Ed konuşmasının, animasyonlu introsunda, “Antik dönemde, robotlar ile yapılan savaştan sonra, insan aklına benzer bir makine yapılması kesin bir şekilde yasaklanıyor” diyor. “Bu büyük yasak sonrası insanlık, birer biyolojik bilgisayar, psişik güçleri olan cadı ve öngörü yeteneği olan pilotlara evrimleşmeye zorlanıyor”. Konuşmacının tanımlamasına göre, bu üstün yetenekli ve eğitimli insanların birçoğu “Hanedanlıklar tarafından sahipleniyor ve krallıklarına yeni gezegenler eklemek veya başka şekilde nüfuz katmak için kullanılıyorlar”. Ama bütün bu üstün yeteneklerin tek bir yakıtı var “Bahar; uzay yolculukların temel maddesi, galaktık ekonominin temel taşı”.

Arrakis gezegeni Frank Herbert, oğlu Brian Herbert ve Kevin J. Anderson tarafından kaleme alınan eserlerin ana gezegeni. Atreides Hanedanı ise, daha romanın başında İmparator tarafından görevlendirilerek bu gezegene taşınıyor. Çok geçmeden, hanedanın varisi Paul Atreides, bu çorak dünyada hayatta kalmayı öğrenmek ve içerisine düştüğü gezegensel çapta bir devrimin liderliğini ele almak zorunda. Arrakis, sadece kum ve taşla dolu basit bir çöl değil. Frank Herbert, Dune romanındaki karmaşık ekosistemi tanımlamak için neredeyse beş sene uğraştı. Gezegenin iklimsel bölgeleri ve rüzgar yönelimleri, topografik yapısının tasarımında büyük rol oynuyor. Değişen sıcaklık bölgeleri ve bu değişkene bağlı olarak gelişen flora, gezegenin en önemli ihraç ürününün şekillenmesinde de pay sahibi.

Herbert’in dünya tasarımı, İslam, Budizm, Sufizm, Hristiyanlık, Musevilik ve Hinduizm gibi felsefi ve dini ögeleri, daha önce hiç denenmemiş bir şekilde ele alıyor. Dune, dini ele almanın ötesinde, dile de uzanıp, birçok lisandan (Latin, Eski İngilizce, İbranice, Arapça, Yunanca, Fince) kelimeler ödünç alıp özgün bir şekilde kullanıyor. Bütün bu öğelerin yaratılmasına yardım eden hikaye ise, umudunu sadece kahramanvari liderlere bağlayan medeniyetlerin çöküşünü, gitgide sınırları keskinleşen feodal sistemin durumunu, ekolojik değişiklikleri, çöllerde meydana gelen kaynak savaşlarını ayrıntılı bir şekilde irdeliyor. Hikayenin merkezinde, mükemmelliği sadece bedende değil, akılda yakalamaya çalışan, korkuyu yenmek için uğraşan Paul var. Romanda geçen ünlü sözde olduğu gibi, “Korku akıl katilidir ve topyekün yokoluşu getiren küçük ölümdür.”

Konseptin genişliği, ilginçliği ve zorluğu, Herbert’in eksantrik yaratıcılığı ile birleşince birçok film yapımcısının ilgisini çekti ve bu zorluklar hepsini yenmesini bildi. Alexander Jodorowsky’nin, 14 saatlik süresinin yanı sıra Pink Floyd, Salvador Dalí, Moebius, Orson Welles ve Mick Jagger’i bünyesinde barındıracak olan film projesi, çok da şaşırtıcı olmayacak bir şekilde hayata geçemedi. 1984’te David Lynch tarafından çekilen Dune filmi ise kendi karmaşıklığının kurbanı olarak gişede başarısızlığa uğradı. Yeni Dune filmi, Kasım 2020’de vizyona giriyor. Filmin yönetmen koltuğuna ise Arrival ve Blade Runner 2049 filmlerinden tanıdığımız Denis Villeneuve oturuyor. Bu durum ise bize, gelecek filmin bilimkurgudan öte bir estetik ve komplekslik barındıracağı konusunda ipucu veriyor.

Hazırlayan: Emre Karadeniz | Kaynak