İlk Bilimkurgu Yazarları İklim Değişikliğini Nasıl Hayal Etti?

Günümüzde “iklim-kurgu” adıyla anılan alt türün ortaya çıkmasından bir asır önce, pek çok erken dönem bilimkurgu yazarı iklim kaosu tarafından şekillendirilen rahatsız edici dünyalar hayal etti. Örneğin 80 Günde Devri Alem ve Denizler Altında 20.000 Fersah gibi popüler macera hikayeleriyle tanınan Fransız yazar Jules Verne, 1890’da kaleme aldığı Kuzey Yolcuları romanında kapitalistlerin kömür rezervlerini çıkarmak için kutupları kasıtlı olarak ısıtmalarından söz ediyordu. Yine 1892 tarihli The American Claimant romanında Mark Twain, sıcak iklim satışına ucundan da olsa değiniyordu.

Son zamanlarda edebiyat bilimcisi Steve Asselin, bu ve düzinelerce diğer erken iklim-kurgu alt türünü yeniden inceliyor ve modern iklim değişikliğini yansıtan birkaç rahatsız edici çalışmayı gün yüzüne çıkarmaya çalışıyor. Louis P. Gratacap’ın The Evacuation of England‘ı ile The Twist in the Gulf Stream‘inde ve George Griffith’in A Corner in Lightning‘inde olduğu gibi talihsiz ya da çılgın kahramanlarımız, Dünya’nın iklimini düzeltmeyi başarırken beklenmedik (ve çoğu zaman felaket diyebileceğimiz) toplumsal dalgalanmalara yol açıyor.

Steve Asselin, özellikle Twain ve Verne gibi satirik yazarların iklim üzerine kurgulamalar yaparken bitip tükenmek bilmeyen hırs ve kibrimizi yansıtma amacı güttüğünü düşünüyor. Asselin’e göre bu uyarılar, gelecekteki iklim politikalarımızı gözden geçirme anlamında yol gösterici olabilir. Bilhassa küresel ısınmayı yavaşlatmak ya da tersine çevirmek adına bilimsel ve teknolojik imkanlar üzerine tartıştığımız bugünlerde iklim-kurgu çok daha anlamlı hale bürünüyor.

Elbette erken dönem bilimkurgu yazarları için küresel ısınma ve benzeri gelişmeler, günümüzdeki kadar dehşet uyandırıcı olmaktan uzaktı. Onlar daha çok iklime yapılan müdahalelere ve bu müdahalelerin yol açtığı zincirleme çevresel felaketlere odaklanıyordu. Buna rağmen eserleri iklim-kurgunun modern özünü taşıyor ve insanlığın bugünkü endişelerini paylaşıyordu. Ayrıca bu eserler, The Day After Tomorrow (Yarından Sonra) gibi günümüzün popüler yapımlarında gördüğümüz olay örgülerinin de ilk temellerini atıyordu.

Öte yandan Asselin, iklim-kurgu yazarlarının iklim değişikliğinin politik etkilerini nasıl analiz ettiğine de odaklanıyor. Örneğin bazı anti-kapitalist yazarlar, pazar odaklı kibrin mantıklı bir sonucu olarak temiz havanın ve ideal iklimin alınıp satılabildiği kurgulara imza atarak insan ve sistem üzerine eleştirel bir yaklaşım sergilemekten geri durmadı. Açık bir siyasi görüşe sahip olmayan yazarlar bile kurgularına jeopolitik yorumlamalar serpme eğilimindeydi. Bu kurgusal iklim pazarlama planlarından kaynaklanan küresel eşitsizlikler, bugün ürkütücü bir şekilde tanıdık geliyor. Örneğin Verne’nin romanında iklime yapılan müdahaleler birçok ulusu yok etme tehlikesi taşısa da, endüstri bunu gözardı etmeyi yeğliyor. Çünkü zengin ülkeler, eğer sadece gelişmemiş ülkeler etkilenecekse bunda bir sorun görmüyor.

Bazı liberal düşünürlerin, “bireysel ve ulusal özgürlüklere” tehlike oluşturabileceği için sınırlayıcı çevre ve iklim politikalarına karşı çıktığı biliniyor. Çevreye en çok zararı veren büyük devlet ve şirketlerin argümanlarını bu düşünüş üzerine inşa ettikleri de bir sır değil. Kısacası, iklim-kurguyu 100 yıldan daha uzun bir süre önce kitaplarında işleyen yazarların bugün karşılaştığımız sıkıntıları ta o zamanlar öngördüklerini söyleyebiliriz. Umarız bugün kaleme alınan post-apokaliptik iklim-kurgu romanları da 100 yıl sonra gerçeğe dönüşmez.

Kaynak | Telepreter