Ay Bizi Nasıl Etkiliyor?

Günümüzde çoğu insan yapay ışık kaynakları sayesinde artık geceleri görebilmek için ona ihtiyaç duymasa da, Ay’ın doğal ritimlerimizi etkilediği biliniyor. Örneğin dolunaydan hemen önce, birçok insan daha geç ve daha kısa süre uyuyor. Buna ek olarak kadınlarda regl döngüsünün uzun süreli gözlemleri, zaman zaman Ay döngülerine uyum sağladığını gösteriyor. (Bu durum, özellikle Ay’ın Dünya’ya uyguladığı kütle çekim kuvvetinin en güçlü olduğu evrelerde daha belirgin.)

Geceleri ne kadar çok insan yapay ışığa maruz kalırsa, Ay’ın etkisi o kadar zayıflıyor. Bununla birlikte, bir dereceye kadar şehir sakinlerinde bile etkileri görülebiliyor. Ay’ın üzerimizdeki etkisi hakkında çok sayıda efsane ve bilimsel olarak kanıtlanmış teori var. Dolunay olduğunda gerçekten daha mı kötü uyuyoruz? Kadınlar, regl döngüleri Ay ile uyumlu olduğunda daha mı doğurgan?

Yabanıllar ve Kentliler

Washington Üniversitesi’nden Leandro Casiraghi liderliğindeki bir ekip, yerel kabile üyeleri ile Seattle şehrinden öğrencileri de içeren dört grupluk bir denek topluluğunu inceledi. Amaçları, Ay’ın evreleri boyunca uykularının hangi ölçüde değiştiğini veya değişip değişmediğini görmekti. Daha önceki çalışmalar, genellikle uyku laboratuvarından alınan verilere ya da test deneklerinin uyku günlüklerine dayanıyordu, fakat ilk defa Casiraghi ve meslektaşları, birkaç hafta boyunca deneklerin bileklerine uyku-uyanıklık ritimlerini tam olarak kaydeden küçük cihazlar taktı.

Araştırmaya Arjantin’den Toba-Qom yerli kabilesinin 98 üyesi katıldı. Bazıları elektriğe erişimi olmayan kırsal alanlarda yaşıyordu. İkinci grup dernekler de kırsal alanlarda yaşıyordu, ancak evlerinde elektrik vardı. Üçüncü grup elektriğe tam erişimi olan kentsel alanlarda ikamet ediyordu. Dördüncü ve son grup ise ay ışığının geceleri zar zor fark edildiği yüksek ışık kirliliğine sahip bir şehir olan Seattle’dan 464 öğrenciydi.

Casiraghi’nin meslektaşı Horacio de la Iglesia, araştırmanın sonuçlarına ilişkin şu bilgileri verdi: “Ay tarafından uykuda net bir modülasyon görüyoruz; daha geç uykuya dalıyoruz ve dolunaydan önceki günlerde daha kısa uyku süresi gözlemliyoruz. Etki, elektriğe erişimi olmayan topluluklarda daha güçlü olmasına rağmen, Washington Üniversitesi’ndeki öğrenciler de dâhil olmak üzere elektriğe sahip topluluklarda da gayet belirgin.”

Dolunaydan üç ila beş gün önce Toba-Qom üyelerinin uykuya dalma süreleri, yeni aydan yaklaşık 20 dakika daha kısaydı. Elektriğe daha az erişimi olan gruplar, ay ışığındaki değişikliklerden daha fazla etkilendi. İlginç olan ise, aynı etki Seattle’daki öğrencilerde de daha zayıf bir biçimde gözlemlendi: Dolunaydan kısa bir süre önce daha geç yattılar ve genel olarak daha kısa bir süre uyudular. Casiraghi, “Gözlemlediğimiz modeller, atalarımızın bu doğal akşam ışığı kaynağından daha fazla yararlanmalarına izin veren bir adaptasyon olduğunu gösteriyor,” diyor.

Ay’ın Evrelerine Göre Regl

Başka bir çalışma ise Würzburg Üniversitesi’nde yapıldı. Charlotte Helfrich-Förster ve meslektaşları, regl döngüsünün de bir dereceye kadar Ay’la ilgili olduğuna dair kanıtlar buldu. Araştırma kapsamında, bazıları 32 yılı aşkın bir süredir döngülerini belgeleyen 22 kadının regl günlükleri değerlendirildi. Helfrich-Förster, “Bildiğimiz kadarıyla, bu tür uzun vadeli veri analizi şimdiye kadar kadar hiç kullanılmamıştı,” diyor.

Araştırma ekibi, kadınların tuttuğu kayıtları Ay döngüleriyle karşılaştırdı. Elde edilen sonuçlar, döngünün bir zamanlar Ay ile bağlantılı olabileceğini gösterdi. Ancak bu bağlantının, modern yaşam tarzı nedeniyle zaman içinde kaybolduğunu da ortaya koydu. Veriler, yalnızca regl döngüsü 27 günden uzun olduğunda dolunayla veya yeni ayla bir süre senkronize kalabileceğini işaret etti. Bu, önceki çalışmaların sonuçlarıyla uyumlu. Ekip ayrıca, döngü yaklaşık 29,5 günlük bir sinod ayına veya dolunaydan dolunaya karşılık geldiğinde hamileliğin daha muhtemel olduğu sonucuna ulaştı.

Işık Yoğunluğunun ve Kütle Çekimin Etkisi

Araştırmacılara göre, döngünün başlangıcını etkileyen sadece ay ışığı değil, aynı zamanda Dünya’ya uyguladığı kütle çekimi de devrede. Bir zamanlar Ay ile eşzamanlı regl döngüsüne sahip kadınların oranı daha yüksekti. Ancak çalışmada kullanılan verinin yetersizliği nedeniyle kesin bir şey söylemek zor.

Buna rağmen kütle çekim etkisi, uyku çalışmasının bazı bulgularını da açıklayabilir: Örneğin Toba Qom katılımcılarından bazıları, özellikle Ay’ın kütle çekim kuvveti güçlüyken uyku ritimlerinde birtakım değişiklikler gösterdi. Casiraghi, “Gelecekteki araştırmalar, Ay’ın bizi tam olarak nasıl etkilediğine odaklanmalı,” diyor. “Doğuştan gelen sirkadiyen saatimiz aracılığıyla mı yoksa uykunun zamanlamasını etkileyen diğer sinyaller aracılığıyla mı çalışıyor? Bu etki hakkında anlaşılması gereken çok şey var.”

Hazırlayan: İnanç Kaya | Kaynak