Bilimkurgu Kulübü Bu Sitede Gelecek Var!
İlk kez 1953 yılında verilen ve o tarihten bu yana her yıl tekrarlanan Hugo Ödülleri, bilimkurgu alanında düzenlenen en prestijli organizasyondur. Hugo Ödülleri, Dünya Bilimkurgu Konvansiyonu (“Worldcon”) üyeleri tarafından yönetilir ve oylanır.
Hugo Ödülleri, Worldcon Fikri Mülkiyet (WIP) adlı California merkezli kâr amacı gütmeyen bir kuruluşun ticari hizmet markasıdır. WIP, Dünya Bilimkurgu Topluluğu’nun (World Science Fiction Society / WSFS) Marka Koruma Komitesi (MPC) tarafından yönetilir. WSFS, yıllık World Science Fiction Convention (“Worldcon”) ve Hugo Ödülleri’ni düzenleyen bir edebi topluluktur. WSFS, aslında bireysel Worldcon’lar için bir çerçeve olup, kalıcı bir organizasyonu yoktur (MPC dışında, WIP aracılığıyla WSFS’nin markalarını kaydetme ve savunma sorumluluğu olan Pazarlama Alt Komitesi hariç).
Adaylık ve Ödül Süreci:
- Aday Gösterme: Her yıl Ocak-Mart ayları arasında Worldcon üyeleri, önceki yılın on beş kategorisinde beş kişiyi veya eseri aday gösterebilir.
- Aday Listesi Duyurusu: Nisan ayının başında, her kategoride beş finalistin kısa listesi açıklanır ve o yılki Worldcon üyelerine oylama için gönderilir.
- Son Oylama: Mevcut Worldcon üyeleri tercihli bir oylama yapar ve oylama Temmuz ayının başlarında sona erer (bu, o yılki Worldcon’un tam olarak ne zaman olduğuna bağlıdır). Oylama usulü, seçmenlere tüm adayları sıralama imkânı tanır.
- Kazananlar: Worldcon’daki Hugo Töreni’nde kazananlar açıklanır ve kendilerine ödül heykeli takdim edilir.
Resmi Kurallar:
Hugo Ödülleri’nin resmi kuralları, Dünya Bilimkurgu Derneği tüzüğünün 3. maddesinde açıklanmıştır. Aşağıda, bu kuralların basit bir özeti yer almaktadır. Herhangi bir belirsizlik durumunda ayrıntılı bilgi için tüzüğe başvurulmalıdır. WSF tüzüğü genellikle yıllık olarak değişir ve her yılki Worldcon, güncel tüzüğü üyelerine dağıtmak zorundadır.
Ödül Kategorileri Türleri
Üç ana Hugo Ödülü kategorisi mevcuttur:
- Bireysel Eserler: Örneğin tek bir kitap veya film. Bu durumda ödül doğrudan esere verilir.
- Kişiler: Örneğin En İyi Profesyonel Sanatçı. Bu durumda ödül, o kişinin o yılki çalışmaları için verilir. Geçerlilik yılı kavramına dikkat edilmelidir. Bir kişi dünyanın en ünlü bilimkurgu sanatçısı olsa da, geçerlilik yılında hiçbir eser üretmediyse aday gösterilmemelidir.
- Seri Yayınlar: Örneğin En İyi Fanzin. Bu durumda ödül, tek bir sayıya değil, o yayının tüm yıl boyunca yayımlanan sayılarına verilir.
Geçerlilik Yılı:
Tüm ödüller verildiği yılda yayımlanmış çalışmalar için takdim edilir. Bireysel eserler sadece ilk yayımlandıkları yıl için adaylığa uygun kabul edilir. Kişiler ve seri yayınlar için ödül, ilgili yıldaki tüm başarılar için verilir. Herhangi bir eser için geçerlilik yılı, basılı yayın tarihinden (varsa) veya telif hakkı tarihinden itibaren hesaplanır. (Birçok basılı eser, aslında basılı yayın tarihinden önce mevcuttur, ancak bu ödüle uygunluğu için önemli değildir.) Hugo Ödülleri, yayımlandıkları yıl değil, sunuldukları yıl itibariyle etiketlenir. Örneğin, 2019 Hugo Ödülleri genellikle 2018’de ilk kez yayımlanan eserler içindir. Ancak WSFS İş Toplantısı, belirli bir eserin ödüle uygunluğunu uzatabilir (bu uzatmalar aday gösterme pusula bilgileriyle birlikte basılır).
Yayın Ülkesi ve Dili:
Hugo Ödülleri’ne aday gösterilecek bir eser dünya genelinde (veya dışında) herhangi bir yerde ve herhangi bir dilde yayımlanmış olabilir. Yine ilk yayımlandığı yıl aday gösterilme kuralına tabidir. Hugo oylarının büyük çoğunluğu şu anda İngilizce konuşulan ülkelerden geldiği için, ilk yayını İngilizce dışında bir dilde yapılan eserler ek olarak İngilizce çevirileri ilk yayımlandığı yıl da ödüle aday gösterilebilir. Aday gösteren kişilerin büyük bir kısmının ABD’de yaşıyor oluşu ve bu kişilerin genellikle ABD dışında ilk yayımlanan eserleri keşfetmelerinin zaman alması nedeniyle WSFS, genellikle ABD dışında yayımlanan eserlerin uygunluğunu uzatır. Eğer bir eser daha önce ABD dışında yayımlandıysa ve bu eser şu anki yıl içinde ilk kez ABD’de yayımlandıysa, o eser ödüle uygun kabul edilir.
Dizi Eserler:
TV dizileri, çizgi romanlar, birden fazla bölüm hâlinde yayımlanan ve hikâye çizgisi bakımından bütünlük arz eden romanlar bu kategoride değerlendirilir. Dizi eserlerin her bir parçası münferit olarak da yayımlandıkları yılda aday gösterilebilir. Ancak oy verenler, bütüncül olarak seriyi aday göstermek isterse, uygunluk kriterleri bakımından eserin son bölümünün yayın tarihi dikkate alınır. Bir serinin tek bir parçası münferit olarak aday gösterildi ise tüm serinin topyekûn aday gösterilmesi muhtemelen uygun olmayacaktır. Çünkü bu durum, oy verenlerin münferit olarak aday gösterilen o tek eserin, serinin kalanından ayrıştığı ve ön plana çıktığı yönündeki kanaatini ortaya koyar. Aynı durum, örneğin bir üçlemenin birinci kitabının kendi başına aday gösterilmesi durumunda da geçerlidir.
Web Siteleri, E-kitaplar ve Diğer Yayın Yöntemleri:
Basılı kağıt olarak değil de elektronik ortamda yayımlanan eserler de aday olarak kabul edilegelmiştir. 2009 WSFS İş Toplantısı’nda alınan bir karar ile çeşitli kategori tanımlarına “veya diğer medyalarda eşdeğer” ifadelerinin eklenmesiyle bu uygulama resmileşmiştir. Yazılı/grafik kurgu ve kurgusal olmayan eserler için kağıt üzerinde basılı olmak; dramatik sunumlar içinse film veya video kasete kaydedilmiş olmak ve geleneksel yöntemlerle (kitapçılar, sinemalar vb.) dağıtılması gerekliliği yoktur. Başka bir deyişle eserinizin bir web sitesinde yayımlanması, kitabınızın bir kitapçıda sergilenmesi veya filminizin bir sinemada gösterilmesiyle tamamen aynıdır. Yazılı, grafik ve dramatik eserler arasındaki temel farklılıkların dışında, dağıtım yöntemi bir eserin ödüle uygunluğunu etkilemez. Ancak bu durumda, önce elektronik ortamda yayımlanıp daha sonraki bir yılda önemli revizyonlar yapılmadan kağıt formunda basılan bir eserin geçerlilik yılı, elektronik ortamda ilk yayımlandığı yıl olacaktır.
Öz Basım Eserler:
Bir eseri kimin yayımladığı konusunda herhangi bir kısıtlama yoktur. Masrafını kendisi karşılayarak eserini çoğaltan bir yazarın romanı da tıpkı iyi bilinen bir yayınevi tarafından yayımlanan ve geleneksel kitapçılarda satılan bir romanla aynı şekilde adaylığa uygun olacaktır.
Eserin Uzunluğu:
Birkaç kategorinin tanımı, bir eserin uzunluğuna dayanmaktadır. Aday göstermek istediğiniz hikâyenin kaç kelime olduğunu saymadıysanız endişelenmeyin. Öncelikle thehugoawards.org‘da bağlantıları olan bazı öneri listeleri gibi kaynaklara bakabilirsiniz. Eğer bu yardımcı olmazsa, o zaman tahmin yürütebilirsiniz. Oylamayı yöneten kişiler yardımcı olmak için oradalar ve yanlış kategoride aday gösterdiyseniz genellikle adaylarınızı doğru kategoriye taşırlar.
Profesyonel Eserler:
Bazı Hugo Ödül kategorileri (En İyi Profesyonel Sanatçı, En İyi Hayran Sanatçısı, En İyi Yarı Profesyonel Dergi ve En İyi Hayran Dergisi gibi) çalışmanın profesyonel, yarı profesyonel veya hayran yapımı oluşuna göre tanımlanır. Bir “profesyonel” yayının ne olduğunun tanımı biraz tekniktir. Bir profesyonel yayın ya (1) herhangi bir kişinin gelirinin en az dörtte birini sağlayan ya da (2) personelinin ve/veya sahibinin gelirinin en az dörtte birini karşılayan eserdir. Bu “profesyonel” ayrımının sadece En İyi Profesyonel Sanatçı ve En İyi Hayran Sanatçısı arasındaki farka ve Yarı Profesyonel Dergi ve Hayran Dergisi kategorilerinde uygulandığını unutmamak gerekir. En İyi Roman veya En İyi Kısa Hikâye gibi yazılı kurgu kategorileriyle ilgisi yoktur. Bir eserin Hugo Ödülü’ için’ne uygun olması için (burada tanımlandığı gibi) bir “profesyonel” yayın olması gerekmez.
Bilimkurgu mu? Fantastik mi? Korku mu?
Dünya Bilimkurgu Derneği tarafından destekleniyor olsa da Hugo ödüllerinin kapsamı sadece bilimkurguyla sınırlı değildir. Fantastik veya korku türünde eserler, Worldcon üyeleri tarafından uygun görülürse aday gösterilebilir.
Kategoriler
Güncel Hugo Ödülleri Kategorileri şu şekildedir:
En İyi Roman: Kırk bin (40.000) veya daha fazla kelimelik bilimkurgu veya fantezi hikâyeleri aday gösterilebilir.
En İyi Novella: On yedi bin beş yüz (17.500) ile kırk bin (40.000) kelime arasındaki bilimkurgu veya fantezi hikâyeleri aday gösterilebilir.
En İyi Novelette: Yedi bin beş yüz (7.500) ile on yedi bin beş yüz (17.500) kelime arasındaki bilimkurgu veya fantezi hikâyeleri aday gösterilebilir.
En İyi Kısa Hikâye: Yedi bin beş yüz (7.500) kelimenin altında olan bilimkurgu veya fantezi hikâyeleri aday gösterilebilir.
En İyi Seri: En az üç bölüm hâlinde yayımlanan ve toplamda en az 240.000 kelime içeren çok bölümlü eserlere verilir. Serinin bölümleri roman uzunluğunda olmak zorunda değildir. Bir seri ödül kazandığında, daha fazla bölüm yayımlansa bile artık aday gösterilemez. Eğer bir seri finalist olur ve ödülü kazanamazsa, sonraki yıllarda en az iki bölüm daha yayımlanana kadar aday gösterilemez.
En İyi Grafik Hikâye veya Çizgi Roman: Bir bilimkurgu veya fantezi hikâyesini grafik formda anlatan eserler, örneğin bir çizgi roman, grafik roman veya web çizgi romanı için verilir.
En İyi İlgili Eser (Best Related Work ): Bu kategoride uygun olan eser türleri arasında sanat koleksiyonları, edebi eleştiriler, bir film veya TV dizisinin yapımı hakkında kitaplar, biyografiler vb. yer alır. Ancak bu eserler başka bir kategoriye uymamalıdır. Tüzükte belirtildiği gibi, bu kategorideki herhangi bir eser ya kurgusal olmamalı ya da kurgusal ise kurgusal metin dışındaki yönleriyle dikkate değer olmalı ve başka bir kategoriye dâhil edilememelidir. Kurgusal olmayan koleksiyonlar bu kategoriye oldukça uygunken, kurgusal antolojiler genellikle uygun değildir çünkü antolojinin içindeki tüm bireysel eserler ayrı ayrı bir başka ödül kategorisine uygun olabilir. “En İyi Antoloji” adında bir kategori yoktur.
En İyi Dramatik Sunum , Uzun Metraj: Bu ödül, film, televizyon, radyo, canlı tiyatro, bilgisayar oyunları veya müzik gibi herhangi bir ortamda dramatize edilmiş bir yapıma verilebilir. Eser, 90 dakikadan daha uzun sürmelidir (reklamlar hariç).
En İyi Dramatik Sunum, Kısa Metraj: Bu ödül, film, televizyon, radyo, canlı tiyatro, bilgisayar oyunları veya müzik gibi herhangi bir ortamda dramatize edilmiş bir yapıma verilebilir. Eser, 90 dakikadan daha kısa olmalıdır (reklamlar hariç).
En İyi Editör, Uzun Eser: Bu kategori şahıslara yöneliktir ve ödül, o kişinin o yıl içinde yaptığı çalışmalar için verilir. Kişinin uygun olması için o yıl içinde bilimkurgu ve/veya fanteziye türünde en az dört roman uzunluğunda (yani 40.000 kelime veya daha fazlası) kitap düzenlemiş olması gerekir. Bu kitaplar antolojiler veya koleksiyonlar olmamalıdır.
En İyi Editör, Kısa Eser: Kişinin uygun olması için en az dört antoloji, koleksiyon veya bilimkurgu ve/veya fantezi türünde dergi sayısını düzenlemiş olması gerekir. Bu eserlerden en az biri uygun yıl içinde yayımlanmış olmalıdır.
En İyi Profesyonel Sanatçı: Bu kategori, sanatçılar ve illüstratörler için bir şahıs kategorisidir. Adayların üzerinde değerlendirildiği eserler “profesyonel” olarak sınıflandırılmalıdır.
En İyi Yarı Profesyonel Dergi (Best Semiprozine): Kategoriler arasında bulunan üç seri yayın/çalışma kategorisinden biridir. Dergi en az dört sayı üretmiş olmalı ve bu sayılardan en az biri uygun yıl içinde yayımlanmış olmalıdır. Ayrıca aşağıda belirtilecek olan ek gereksinimleri karşılamalıdır. Yarı profesyonel tanımını yapmak gerektiğinden “Semiprozine” kategorisi en karmaşık olandır. Birçok bilimkurgu ve fantezi dergisi yarı profesyonel bir temelde işletilir: Yani yazarlarına bir miktar ödeme yaparlar, ancak genellikle kimse geçimini bu ödeme ile sağlamaz. Bu kategorinin amacı, bu tür yayınları genellikle zarar eden hobi amaçlı fanzinlerden ayırmaktır. Tamamiyle profesyonel bir yayın olmamalıdır ve şu iki kriterden en az birini karşılamalıdır:
- Yayın, katkıda bulunanlara ve/veya çalışanlara yayın kopyaları dışında ödeme yapmalıdır.
- Yayına genellikle ücret karşılığında ulaşılmalıdır.
En İyi Fanzin: Bu Ödül, ne profesyonel ne de yarı profesyonel olan ve Fancast olarak nitelendirilemeyen her şey içindir (Fancast için bknz bir sonraki kategori). Yayın ayrıca en az biri uygunluk yılında çıkmış olmak üzere en az dört sayı yayımlanma kuralını da karşılamalıdır.
En İyi Hayran Yayını (Fancast): Bir önceki takvim yılında en az bir (1) bölümü yayımlanmış en az dört (4) bölüm içeren, profesyonel olmayan ses veya video yayımlarına verilir.
En İyi Hayran Yazarı (Fanwriter): Bir şahıs ödülü kategorisidir. Sadece fanzinlerde yazılan yazılar değil, semiprozinlerde ve hatta posta listelerinde, bloglarda ve benzeri elektronik ortamlarda yayımlanan çalışmalar da bu ödül için kişileri değerlendirirken dâhil edilebilir. Profesyonel yayınlar kapsam dışıdır.
En İyi Hayran Sanatçı (Fanartist): Son kategori de şahıs kategorisidir. Sanatçıların değerlendirilmesi gereken çalışmaları fanzinlerde yayımlanan materyallerle sınırlı değildir. Semiprozinlere yönelik materyaller veya kamuya açık sergilerdeki materyaller (örneğin, kongre sanat gösterileri) de uygundur. Hayran sanatçıların, ‘profesyonel’ tanımına uyan yayımlanmış çalışmaları bu kategori çerçevesinde değerlendirilemez.
Lodestar Ödülü: Lodestar En İyi Genç Yetişkin Kitabı Ödülü, bir Hugo Ödülü olmamasına rağmen WSFS tarafından Hugo Ödülleri ile birlikte sunulur, oylanır ve kuralları WSFS tüzüğünce belirlenir. Bu ödül, bilimkurgu ve fantezi alanında genç yetişkin okuyuculara hitap eden kitaplara verilir. Farklı ödüller oldukları için bir eser aynı yıl içinde hem Lodestar Ödülü hem de ilgili Hugo Ödülüne aday gösterilebilir. İlk kez 2018’deki San Jose, Kaliforniya’da gerçekleşen Dünya Bilimkurgu Kongresi’nde “En İyi Genç Yetişkin Kitabı” olarak sunulmuş ve adı resmi olarak 2019’da Dublin, İrlanda’daki Dünya Bilimkurgu Kongresi’nde “Lodestar Ödülü” olarak kabul edilmiştir.
Astounding Ödülü: Astounding En İyi Yeni Yazar Ödülü de (2019’a kadar John W. Campbell Ödülü olarak biliniyordu), bir Hugo Ödülü değildir. Hugo Ödülleri ile birlikte sunulur ve oylanır; ancak uygunluk kuralları WSFS tüzüğü tarafından belirlenmez. Ödül sahibi Dell Magazines, aday gösterilmek için ilk kez bilimkurgu ve fantezi eseri üreten yazarın (SFWA üyeliği için uygun) yayınının ödül yılından önceki iki yıl içinde yayımlanmış olması gerektiğini belirtmiştir.
Ek Hugo Ödülü Kategorileri: Dünya Bilimkurgu Kongre Komiteleri’nin her yıl bir ek Hugo Ödülü kategorisi açma hakkı vardır. Bu ek kategoriler kalıcı değildir. Bu kural düzenli kullanım için değil, özel durumlar için tasarlanmıştır. Ek ödül kategorileri nadiren açılır.
Özel Ödüller: Bazı Dünya Bilimkurgu Kongreleri, Hugo Ödülleri töreni sırasında özel ödüller verir. Bu ödüller komitenin takdirine bağlıdır ve genel oylama ile belirlenmez. Bu tür özel ödüller Hugo Ödülü etiketini kullanamaz ve Hugo Ödülleri olarak kabul edilmez, ancak bazen aynı törende sunulduğu için Hugo Ödülleri listelerine dâhil edilebilir.
Kaynak: The Hugo Award
