Bilimkurgu Kulübü Bu Sitede Gelecek Var!
16. yüzyılda modern bilimin gelişimi ile bilimkurguyu 17. yüzyıla, yine bir bilim insanı olan Johannes Kepler’in Somnium öyküsüne kadar götürebiliriz. Sonrasında Swift’in Gulliver’in Gezileri, Voltaire’in Micromegas’ı, Shelley’in Frankenstein’ı ve Poe’ya varırız. Tabi daha da öncesine gitmek isterseniz Binbir Gece Masalları’na ve bilinen en eski yazınsal metin olan Gılgamış Destanı’na kadar ulaşabilirsiniz. Türün çehresini belirleyen isimler Jules Verne ve H. G. Wells olur. Öncesinde bilimsel öykü ismi verilirken, Science-fiction ismini, mucit, yazar ve yayımcı olan Hugo Gernsback koyar. 1930’lardan 50’lere kadar süren Altın Çağ‘ını yaşayan bilimkurgu, Asimov, Bester, Heinlein, Clarke, Pohl ve Bradbury gibi yazarlarla ilerisi için öncül kaynak oluşturur. Bu dönemde fen bilimleri eserlerde daha önemli yer tutar. 1960’lardan 80’lere kadar sürecek Yeni Dalga ile işler biraz değişir, sosyal bilimler türe müdahil olur, eserlerin niteliklerinde ve çeşitliliğinde gözler görülür bir gelişme yaşanır. Bu dönemden sonra bilimkurgu, edebiyatın diğer türlerinde olduğu gibi sanatın; resmin, müziğin, sinemanın ve birçoğunun içinde daha çok yer almaya başlar. Yeni Dalga hakkında bilgi edinmek isterseniz “Bilimkurguda Yeni Dalga Akımı” başlıklı yazımıza göz atabilirsiniz.
Bu yazı dizisinde, etkinin müzik yönüyle ilgileneceğiz. Herhangi bir dönem kısıtlamasına gitmeden bilimkurgu eserlerinden etkilenerek bestelenen müzik parçalarını konu edeceğiz. Özellikle rock etkileşimli türlerde etkisini gösteren bilimkurgu, heavy metalden synthpopa, progresif rocktan elektronik müziğe kadar geniş bir yelpazeye tesir eder. Bu etkileşimi gözlemlemek için, müzik bölümümüzdeki incelemelere bakabilir, “J. G. Ballard’ın Etkisinde Kalmış Müzisyenler ve Müzik Grupları” ve “Progresif Rock’ın Zirvesi: Eloy ve Bilimkurgu” başlıklı yazılarımızı okuyabilirsiniz. İlk bölüm için Asimov’dan Ben, Robot, J. G. Ballard’tan Gökdelen, Philip K. Dick’ten Aksın Gözyaşlarım Dedi Polis, Alfred Bester’den Kaplan! Kaplan! ve Ursula K. Le Guin’den Karanlığın Sol Eli romanları için bestelenen ikişer parça seçtik. Yazı dizisinin devamında romanlarla beraber öyküler, tiyatro oyunları ve filmler de görebilirsiniz.
J. G. Ballard – Gökdelen
Hawkwind – High Rise
Ladytron – High Rise
1975‘te yayımlanan roman, adından da anlaşılacağı gibi bir gökdelende geçer ya da öyle olduğunu sanmamız istenir. 40 katlı yapıda 1000 dairesi içinde yaşayan farklı sosyal sınıflara ve meslek gruplarına ait 2000 sakin yaşar. 40 sene öncesinden günümüzü görmesi, derin insan eleştirisi ve toplumsal sınıfları birbirinden ayrı tutan o ince çizgiyi Salvador Dali gibi resmetmesiyle ön plana çıkar. Ayrıca eser, 2015’te Ben Wheatley tarafından sinemaya aktarıldı. Sitedeki incelemesini buradan okuyabilirsiniz.
1969 kuruluşlu Hawkwind, şarkılarında bilimkurgu temalarını sıklıkla kullanan bir progresif/space rock grubudur. Dokuzuncu stüdyo albümleri PXR5’da da bu temada birçok parça bulunur, bunlardan biri de Gökdelen‘e ithaf edilen High Rise parçasıdır. Liverpoollu elektronik müzik grubu Ladytron ise bilgisayar oyunlarına yaptığı parçalarla tanınır. 2004 çıkışlı Witching Hour albümlerinin ilk sırasında High Rise isimli parçaya yer vermişlerdir.
Isaac Asimov – Ben, Robot
Hawkwind – Robot
The Alan Parsons Project – I Robot
Bilimkurgunun üç büyük yazarından biri olarak gösterilen biyokimya profesörü Asimov, 1919’da dünyaya geldi ve yazın hayatına 1940’ların başında adım attı. Üç Robot Yasası, Robot Serisi, Vakıf Serisi ve birçok alanda yazdığı 500’den fazla eseriyle sadece bilimkurguda değil dünyada da kalıcı bir yer edindi.
Önemli eserlerinden Ben, Robot da 1950’de yayımlandı ve dokuz öyküden oluşan kitap, birçok insan için ilham kaynağı oldu. Bunlardan biri az önce bahsettiğim Hawkwind grubu. PXR5 albümünde Ben, Robot ve Üç Robot Yasası için de “Robot” isimli bir parçaları var. Eserin etkisinde kalan bir diğer grup da 1975’te Alan Parsons ve Eric Woolfson birlikteliği ile kurulan The Alan Parson Project‘tir. Progresif rock grubunun 1977’de çıkardıkları I, Robot albümleri Robot üçlemesine bir ithaftır ve albümdeki I Robot adlı entrümantel parça Ben, Robot romanını işaret eder. Sitedeki incelemesini buradan okuyabilirsiniz.
Philip K. Dick – Aksın Gözyaşlarım Dedi Polis
Stuart Hamm – Flow My Tears
Tubeway Army – Listen to the Sirens
1928 doğumlu PKD, herhalde bilimkurgu tarihindeki en farklı karakterlerden biri olagelmiştir. Kişisel olarak metafiziğe ve din bilimine ilgi duyan yazar, aynı zamanda bir bağlımlıydı ve bir paranoyaktı. 1950’lerden 1982’de erken yaşta ölene dek birçok önemli eser yazmıştır. Eserlerinde zaman paradoksları, yapay zeka probemleri, alternatif tarih konularına değinir. Yeni Dalga ve Cyberpunk dönemi için Androidler Elektrikli Koyun Düşler Mi? romanıyla önemlidir; roman daha sonra Blade Runner filmine kaynak olur. The Man in the High Castle, A Scanner Darkly, Ubik diğer önemli romanlarındandır.
Aksın Gözyaşlarım Dedi Polis, 1974’te yayımlanır. Baskıcı bir düzende geçen romanda, Jason Taverner adlı bir şovmen ve ünlü bir şarkıcı etrafında neredeyse bir karamizah oluşturmuş. Eserin etkilediği sanatçılardan olan Stuart Hamm, bir blues ve jazz-fusion bass gitaristidir. Joe Satriani, Steve Vai, Greg Howe, Frank Gamble gibi isimlerle çalışan Hamm, sıkı bir bilimkurgu takipçisi ve PKD hayranıdır. 1988 çıkışlı Radio Free Albemuth albümü ismini aynı isimli romandan aldığı gibi albümün ikinci parçası Flow My Tears da Aksın Gözyaşlarım Dedi Polis içindir. Önemli bir Ballard hayranı olan Gary Numan‘ın grubu Tubeway Army de bu roman için Listen to the Sirens‘ı bestelemiş ve ilk albümlerinde yayınlamıştır.
Alfred Bester – Kaplan! Kaplan!
Slough Feg – Tiger! Tiger!
The Liverpool Scene – Gully Foyle
Aslen hukukçu olan Bester, 1953 ve 1956’da yazdığı iki romanla bilimkurgunun seyrini değiştirmiştir. Yazdığı dönemin bilimkurgu yazarlarından bile çok daha ileridedir, Yıkım’a Giden Adam ve Kaplan! Kaplan! romanları. Eserlerinin çoğunu Altın Çağ döneminde yazmış olsa da bir sonraki akım Yeni Dalga’yı ve hatta ondan sonraki akım Cyberpunk’ı etkilemiştir. Kaplan! Kaplan!, William Gibson’un Neuromancer’ı yazarak 1983’te başlattığı Cyberpunk döneminden 30 sene öncesinde yazılmış olmasıyla, türün öncüsü kabul edilir. Bester’in eserlerinin incelemelerini kitapların mavi renkli isimlerine tıklayarak okuyabilirsiniz.
1990’da kurulan heavy metal grubu Slough Feg, bilimkurgu ve bilgisayar oyunları hayranı üyelerden oluşur. Birçok albümünde bilimkurgu eserlerine ve bilimkurgusal temalara yer veren grubun 2007 çıkardığı Hardwolder albümünde, Kaplan! Kaplan! Için de Tiger! Tiger! isimli parçaları bulunur. The Liverpool Scene ise 1967’den 1972’den kadar altı albüm çıkarmış bir şiir grubudur. Rock, jazz ve folk sentezinde bir müzikleri vardır. Albümlerinde ağırlıklı olarak edebiyat etkileşimli parçalar bulunur. The Amazing Adventures Of albümlerinde, Tiger! Tiger! için romanın baş kişisi Gulliver Foyle’a ithafen Gully Foyle isimli parçaları vardır.
Ursula K. Le Guin – Karanlığın Sol Eli
Umwelt – The Left Hand of Darkness
Minot – The Left Hand of Darkness
J. G. Ballard, Philip K. Dick ve Michael Moorcock’la beraber, bu edebi anlayışla yazan yeni dalga bilimkurgu‘nun en önemli temsilcilerindendir. 1929’da Kaliforniya’da dünyaya gelen bilimkurgu ve fantazi yazarı, yalnızca romanları ile 5 Locus, 4 Nebula, 2 Hugo ve 1 Dünya Fantezi Ödülü almıştır. Yazım hayatına öykülerle başlamış ve ilk öyküsü 1962’de yayımlanmıştır. 1969’da yazdığı Karanlığın Sol Eli romanıyla Hugo ve Nebula Ödülleri’ni aldıktan sonra ün kazanmıştır. Le Guin’in eserlerinde ağırlıklı olarak anarşizmin, taoizmin, feminizmin, çevreciliğin, Yunan Mitolojisi’nin ve varoluşçuluğun etkileri görülür. Bu romanın incelemesi de sitemizde bulunmakta.
Kaleme aldığı Karanlığın Sol Eli romanıyla, kendinden sonra gelen Joanna Russ’ın Dişi Adam, Marge Piercy’nin Zamanın Kıyısındaki Kadın ve Margaret Atwood’un Damızlık Kızın Öyküsü romanlarına öncülük etmiş, feminizmin bilimkurgudaki 2. dalgasını başlatmıştır. Enstrümantal rock müzik yapan Minot, Equal / Opposite albümünde albümün temasıyla da çok uyumlu olacak olan The Left Hand of Darkness‘a yer verir. Umwelt adlı Fransız elektronik müzik grubu, 90’lardan bu yana birçok albüm yayımlamıştır. 2012 tarihli bilimkurgu temalı albümleri In Human Series Vol.I.2.3.4 albümünde romanla aynı isimli bir parçaya yer ayırmıştır.
Hazırlayan: Canberk İleri
