Unutulmaz Black Sabbath Şarkısı Iron Man’in Öyküsü

Konuk Yazar 12 Şubat 2022 Müzik Bir yorum bırakın

1968 yılında kurulan Black Sabbath’ı heavy metalin “big bang” i olarak niteleyebiliriz. Grup yıllar içinde genişleyip büyüyen, farklı dallara ayrılarak zenginleşen bu müzik türünün öncülerinden oldu. Karanlık müziğini savaş karşıtlığından mitolojiye, psikolojiden bilimkurguya kadar uzanan geniş kapsamlı şarkı sözleriyle derinleştirerek daha da etkileyici kılmayı bildi. Grubun bilimkurgu alanındaki parçalarından en önemlisi ve en popüleri ise kuşkusuz Iron Man‘di.

Şarkı, zamanda yolculuk yapıp Dünya’nın sonuna şahit olan bir adamı anlatıyor. İnsanlığı uyarmak için geri dönerken manyetik bir fırtınaya tutulup demire dönüşüyor. Dünya’nın sonunun geldiğini söylediğinde ise kimse ona inanmıyor, delirdiğini düşünüyor. Umursanmayıp dalga geçildiği için insanlığa büyük öfke duymaya başlayan Demir Adam da o gerçekleştiğini gördüğü kıyameti bizzat yaratmaya karar veriyor.

Black Sabbath elemanları, kâğıt üzerinde işleri eşit bölüşüyordu. Ancak aslında işlerin çoğuyla basçı Geezer Butler meşgul oluyordu. Elbette Ozzy Osbourne’un şarkı söyleyişi, Bill Ward‘ın görkemli davulları ve gitarist Tony Iommi’nin müthiş riffleri olmasaydı o şarkılar da olmazdı. Ancak nihayetinde ister ‘Black Sabbath’ parçasının uğursuz riffini yazmak, ister Paranoid’in sözlerini kaleme almak olsun, şarkı yapma işlerinin çoğunu Butler üstlendi ve yaratıcı kararların büyük kısmı da yine kendisine aitti.

Öte yandan Butler, 2013 yılındaki demecinde Osbourne için, “Genellikle şarkının adıyla gelirdi,” demişti. “Müziğe eşlik ederken sözleri uyduruverirdi. Güzel bir mısra bulma konusunda hünerliydi. Sonra ben bu fikri alıp üzerinde düşünür, şarkıyı yazar ve Ozzy’ye verirdim. Çoğunlukla da Ozzy’nin vokallerine mükemmel şekilde uyardı.”

Bir gün Tony Iommi’nin bir şeylere vurur gibi çaldığı sert rifflerine karşılık olarak Osbourne, “Ortalıkta yürüyen demirden bir herif gibi tınlıyordu,” diyerek latife yapmıştı. Bu “demirden herif“‘ sözü Butler’ın dikkatini çekmiş ve parçanın hikâyesini ilerletmek için bilimkurgu kitapları koleksiyonuna dalmıştı. “Bilimkurgu hikâye fikirlerimin zamanın modern dünyasıyla alakalı olmasına çalışırdım hep. Bu yüzden savaşı ve siyaseti parçaya kattım. Aynı zamanda çevre, hava kirliliği meselelerinin gündeme geldiği, dikkat çektiği bir dönemdi. Bu da parçayla ilgili düşüncemi biraz etkiledi,” diyor Butler.

Bir sanayi ve fabrikalar kenti olan Birmingham’da büyüyen Butler, Iommi’nin 17 yaşında bir fabrika kazasında sağ elindeki orta ve yüzük parmaklarının uç kısımlarını kaybetmesi gibi örneklerle çok karşılaşmıştı. Fabrika işçilerinin evlerine sakat dönüşlerini, fabrika dumanlarının göğü boyamasını görmüştü yıllar boyunca. O yıllar bir değişim, aydınlanma, hatta isyan zamanlarıydı ve rock 1970’lerin başında daha saldırgan, kavgacı olmaya başladığında, Butler şarkı sözlerini zamana uyacak şekilde değiştirdi. “Saçlarına bir çiçek tak”tan “kanayan kulağına bir bandaj sar”a dönüşüyordu artık sözler.

Grubun bateristi Ward, parçanın öfkesine uygun olarak fıçı davuluyla yabancı topraklarda kaybolmuş bir demir varlığın gürültüsünü yansıtmak istiyordu, ama önünde bazı sorunlar vardı. “Teknik olarak, stüdyoda doğru sesi almakta sorun yaşıyorduk,” diye hatırlıyor. “Sorun, 1970’de mikrofonların, sesin gücünü ve derinliğini yakalama işine uygun olmamasıydı. O zamanlar çok yüksek sesle çalıyordum ve güçlü bir bas davul sesi istiyordum; şarkının ihtiyacı olan buydu. Yine de mikrofondan tek alabildiğim cılız bir gümbürtüydü. Yapımcı Rodger Bain ve mühendis Tom Allom için Iron Man’i yapmaya çalışmak çok zordu. Sonunda, o koşullar altında mükemmel bir iş çıkardılar. Bugün bir grup için böyle bir şarkıda doğru sesi elde etmek çok kolay olurdu çünkü artık o teknoloji var,” diyor.

Iron Man, grubun ikinci albümü Paranoid‘de, Latin esintileri taşıyan “Planet Caravan“dan sonra 4. parça olarak yer alıyor. Albüm bilimkurgu referanslarıyla dolu, ancak çalışmada bir değil iki savaş karşıtı protesto marşı da var. İlki gitar ağırlıklı “War Pigs” ve ikincisi de savaş alanlarından sağ çıkmış ancak kendilerini uyuşturucu bağımlılığından kurtulmaya çalışırken bulmuş askerlere bir ağıt olan “Hand Of Doom”. Ama albümde bir başyapıt varsa, o da Iron Man’dir. Nadir bir prodüksiyona sahip, çekicilik ve atmosferle dolu, aynı zamanda endişe saçan bir rock şarkısıdır. Şarkıyı duymadan önce mutlu olan dinleyiciler, genelde parçayı dinledikten sonra kasvete kapılırlar.

Kolayca akla gelecek tahminlerin aksine Butler, Marvel’ın Iron Man çizgi romanına aşina değildi ama The Dandy dergisinin hevesli bir okuyucusuydu. Büyük olasılıkla, İngiliz çizgi romanında düzenli olarak yer alan robot “Tin Lizzie” (Teneke Lizzie) karakterinden etkilenmişti (Dublin’li rock grubu Thin Lizzy de ismini bu karakterden almıştır). Black Sabbath, Marvel’ın 2008 çıkışlı filmi Iron Man’de şarkının kullanılmasına izin vermişti. İlgi gören filmin ardından, insanlar Butler’a Tony Stark karakterinden ilham alıp almadığını sormaya başladı. Bu sorular Butler’ı pis pis güldürüyordu.

Arkasındaki davullardan güç alan Osbourne, parçada hayatının en iyi vokal performanslarından birini ortaya koyuyor ve yavrularını yaklaşmakta olan tehlikeye karşı uyaran bir karga gibi enstrümanlar arasında feryat ediyordu. Karakterler öleceklerinden emin oldukları bir tehlikeye girerlerken bile parçada hiçbir hafifseme duygusu yaşanmıyordu. Tehlike iyice büyüdüğünde ise vokaller susuyor ve Iommi yırtıcı bir gitar pasajına doğru yelken açıyordu. Grup için John Lydon‘ınkinden daha aydınlatıcı bir tarif olamaz belki de: “Çok sıkı sözleri ve çok ölümcül müziği ile sevilir Black Sabbath.”

Tuhaf bir şekilde parça, Britanya’daki müzik listelerinde başarısız olmuştu. Ancak kemikleri titreten davulları, parıltılı prodüksiyonu ama özellikle sözleri ile Iron Man, 1970’te piyasaya çıkan diğer şarkılardan ayrı bir noktadadır. Butler’ın yıllar boyunca yazdığı tüm şarkılar arasında Iron Man, onun başyapıtı sayılabilir.

Baterist Ward, “Albüm bağlamında o zamanlar en iyi sonucu verdiğini düşünüyorum,” diyor. “Kendimizi hiçbir zaman tek parçalar grubu olarak düşünmedik. Ancak yıllar geçtikçe Iron Man büyüdü de büyüdü. O zamanlar parçanın bu kadar özel olacağına inandığımızı sanmıyorum. Ama işin güzelliği şu: Bunun harika bir şarkı olduğuna hayranlar karar verdi.”

Eh, bu kadar gevezelikten sonra parçayı bir kez daha dinlemenin sizce de vakti gelmedi mi?