Edebiyat Üzerine

Nobel Edebiyat Ödülü, 1901’den beri savaş zamanlarındaki istisnalar hariç her yıl verilmeye devam ediyor. 2024 yılı itibariyle 116 kez ve toplamda 121 kişiye layık görülen bu ödülü almış yazarlardan bilimkurgu türünde eser verenleri de var elbette. İşte bu yazıda, söz konusu yazarların kariyerlerine ve bilimkurgu türündeki eserlerine yer verecek, haklarında kısa bilgiler paylaşmaya çalışacağız. Not: Burada zikredilenlerden başka birçok Nobelli …

Bilimkurgu, köklü bir tür olarak varlığını sürdürüyor. Hemşerimiz Samsatlı (günümüzde Adıyaman’ın bir ilçesi) Loukianos’un “Gerçek Bir Öykü” adlı eseriyle temellerini attığı tür, altın çağını 20. yüzyılda yaşadı. Bu dönemde tür dönüşüm geçirdi ve özellikle ABD olmak üzere pek çok ülkede genişleyip serpildi. Bilimkurgu edebiyatına dair birçok alt tür 20. yüzyılda ortaya çıktı. Türün en iyilerini belirleyen ödüller de yine bu …

Elli küsur yıl sonra bir bilimkurgu metninin çarpıcılığını koruması sık rastlanan bir durum değil. Yazdıkları kadar kişiliğiyle de provokatif biri olan Harlan Ellison’ın nükleer kıyamet sonrası bir dünyayı anlattığı A Boy and His Dog öyküsü, o zaman için kuşkusuz çok çarpıcı, kışkırtıcı bir metindi. Bu konu sonrasında defalarca işlenmesine rağmen hâlâ da öyle. Her şeyden önce, edebi anlamda matematiği tıkır …

Türk edebiyatında bilimkurgu türünün doğuşu ve gelişimi, uzun yıllardır edebiyatçılar ve araştırmacılar tarafından araştırılan bir konudur. Cumhuriyet dönemi, genellikle Türk bilimkurgusunun altın çağı olarak kabul edilse de bu türün kökenleri daha eski dönemlere dayanır. Zühtü Bayar gibi bazı araştırmacılar, Türk edebiyatının bilimkurgu ile tanışmasının Tanzimat öncesine, hatta Evliya Çelebi’ye kadar uzandığını savunur. Bayar’a göre, Evliya Çelebi’nin Seyahatname’sinde yer alan “Viyanalı …

Bilimkurgu, geleceği hayal ederken aslında bugünü ve geçmişi yeniden değerlendirmemize olanak tanır. Feminist bilimkurgu ise bu türün en radikal damarlarından biridir; toplumsal cinsiyetin, kimliğin ve bedenin nasıl şekillendiğine dair sorular sorar, geleneksel normları altüst eder ve daha özgür bir gelecek düşler. Bu yazı, feminist bilimkurgu yazarlarının ütopyalar, distopyalar ve siborg karakterler aracılığıyla toplumsal cinsiyeti nasıl dönüştürdüğünü ele alıyor. Donna Haraway, …

“Feminizm” ve “bilimkurgu”nun tanımları, bu iki kavramla özdeşleşen bireyler kadar çeşitlidir. Aslında bu durum, her iki topluluğu da birçok insan için çekici kılan şeyin bir parçasıdır. Bilimkurgu yazarı Joanna Russ’a göre feminist bilimkurgu yazarları -politik karşıtları gibi- sanatlarını ataerkil kültürün sınırlarını göstermek ve herkes için daha eşitlikçi alternatiflerin mümkün olduğunu ifade etmek için kullanan ortak bir dizi hedefle birbirine bağlıydı. …

Ursula K. Le Guin‘in kısa hikâyesi Omelas’ı Bırakıp Gidenler (The Ones Who Walk Away from Omelas)¹, uzun zamandır ahlaki ikilemleri ve toplumsal değerleri derinlemesine inceleyen ve ahlak felsefesi, hukuk kuramı gibi derslerin çoğunda ‘okunulması gereken eser‘ olarak kendine yer bulur. On yıllar sonra N.K. Jemisin, The Ones Who Stay and Fight adlı bir kısa hikâye yazmıştır. Bu hikâye, Le Guin’in …

Isaac Asimov‘un Robot serisi, yalnızca bilimkurgu türünün değil, aynı zamanda insan-makine ilişkisinin ve bu ilişkinin toplumsal, hukuki ve etik boyutlarının da derinlemesine bir araştırması. Bu yazıda, Asimov’un önemli hikâyelerinden Reason’ı (Mantık) ve onun başkahramanı Cutie’yi ele alacağız. Mantık, akıllı makineler yaratmanın beraberinde getirdiği etik ikilemleri, toplumsal etkileri ve felsefi temelleri sorgulayan çığır açıcı bir öykü. Asimov’un ünlü Robotik Yasaları, Cutie’nin …

Bugünden Geleceğe Bilimkurgu, birçok insan için geleceği öngörmenin ve hatta ona yön vermenin en yaratıcı yollarından biri olarak kabul edilir. Bu türde yazılan eserler, gelecekte karşılaşabileceğimiz teknolojik ve toplumsal değişimlerin ipuçlarını sunar ve okuyucuları farklı olasılıklar üzerinde düşünmeye davet eder (Konu üzerine bir yazı için buraya tıklayabilirsiniz). Ancak bu gerçeği değerlendirirken hesaba katmamız gereken bir şey daha vardır ki bazı …

Kitabın başarılı olup olmayacağına dair bir endişem yoktu. Sadece yazmakla ilgileniyordum. Altı yıllık araştırmadan sonra nihayet hikâyeyi bir araya getirmek için masa başına oturmuştum ve olay örgüsünün planladığım şekilde ilerlemesi için hayatımda daha önce yapmadığım kadar dikkatimi yoğunlaştırmam gerekiyordu. Hikâye, Mesih miti üzerine olacaktı. İnsanların işgal ettiği bir gezegeni, enerji üreten bir yer olarak ele alacaktı. Politika ve ekonominin iç …