Bilimkurgu Kulübü Bu Sitede Gelecek Var!
Hayatta bazı filmler, kitaplar, sanat eserleri çok özeldir. 70’li ve 80’li yıllarda doğan çoğu kişi için de Back to the Future (Geleceğe Dönüş) filmi bu özel kategoriye girmeyi başarmıştır. Geleceğe Dönüş ergenlik sorunlarını işleyişi, bilimkurguyu eğlenceli bir şekilde anlatımı ve dinmek bilmeyen maceralarıyla döneminde ve hatta sonrasında izleyenleri etkisi altına alabilmiş, artık klasikleşmiş bir filmdir. 1985’te beyaz perdeyle buluşan filmin 1989 ve 1990’da 2 adet devam filmi çekilmiş, video oyunları ve çizgi filmi de yapılmıştır. Böylesi başarılı olmuş bu yapım, aslında pek çok zorlukla da karşılaşmıştır.
Film, daha senaryo aşamasında sorunlarla başlar. Steven Spielberg’ün bazı filmlerinin yapım ekibinde yer alan, daha önce düşük bütçeli filmler de çekmiş olan genç yönetmen Robert Zemeckis ve yazar Bob Gale, kendilerini ispat edecekleri büyük bir yapım için kolları sıvamaya karar verirler. Ve böylece Geleceğe Dönüş filminin senaryosunu oluştururlar. Senaryo, dönemin en popüler iki türünün birleşiminden oluşmaktadır: Gençlik komedisi ve bilimkurgu. Ama ikili, senaryolarına güvenmelerine rağmen başvurduğu hiçbir film şirketinden olumlu geri dönüş alamaz. Bunun üzerine Steven Spielberg’e öneri almak için giderler. Spielberg senaryoyu beğenir ve ikili bundan aldıkları cesaret ile film şirketleri ile görüşmelerine devam eder.
Pek çok öneri neticesinde Disney ile görüşürler. Fakat Disney, beklenenin aksine senaryoya büyük tepki verir. Bunun temel sebebi anakarakterlerden Lois’in, geçmişte oğlunun yetişkin haline ilgi duymasıdır. Bir zaman yolculuğu anomalisi olsa da, başta Disney olmak üzere hiçbir yapım şirketi böyle bir sorunsalı finanse etmek istemez. Filmi yönetmek isteyen adı duyulmamış Robert Zemeckis, bu süreçte Romancing The Stone filmiyle uğraşmaktadır. Filmin gişede başarı yakalamasıyla Zemeckis adından söz ettirmeye başlar. Bunun üzerine Zemeckis ve Bob Gale, yeniden Spielberg’ün kapısını çalar. Daha önceden bahsettikleri Geleceğe Dönüş filmini çekmek için kendilerine yapımcı olmalarını isterler. Spielberg, senaryosunu beğendiği bu yapımın içinde olmayı kabul eder. Böylece Spielberg’ün de ismini arkalarına alan ikili, yeniden film stüdyoları ile görüşmelere başlar. Sonunda Universal Studios senaryo ile ilgilenir.
Ancak Universal Studios’un o dönemki başı Sid Sheinberg, senaryoda çeşitli güncellemeler ister: Profesör Brown karakterinin adı Doktor Brown olarak değiştirilir. Marty’nin annesine Meg veya Eileen ismi verilmesi düşünülürken Sid’in ısrarları üzerine adı Lorraine olur (eşinin ismiymiş). Sid Sheinberg’in bir diğer isteği filmin isminin değişmesidir. İçinde “Gelecek” geçen bir filmin tutmayacağını düşünür. Film için önerdiği isim enteresandır: “Spaceman From Pluto (Pluto’lu Uzaylı)”. Fakat bu ilginç isim değişikliği isteği Spielberg’ün araya girmesiyle kabul edilmez ve filmin orijinal ismi kullanılır.
Filmin çekimleri oyuncularla da anlaşıldıktan sonra 20 Kasım 1984’te başlar. Marty karakteri için düşünülen Michael J. Fox ile o süreçte anlaşılamaz. Çünkü o dönemde “Family Ties” adlı NBC dizisinde başrol oynamaktadır ve kontratı başka bir yapımda çalışmasına engeldir. Onun yerine en güçlü aday olan ve “Mask” filmiyle de adından söz ettiren genç oyuncu Eric Stoltz ile anlaşılır. Eric Stoltz ile 26 Kasım 1984 ile 10 Ocak 1985 arasında, yaklaşık 7 hafta boyunca çekimler yapılır.* Eric Stoltz, çekimler boyunca kendini rolde hissedebilmesi için kendisine çekim aralarında bile Marty denmesini istemiştir.
Çekim boyunca başka bir yapımda bulunması gerektiğinden orada olamayan Spielberg, döndüğünde filmin çekimleri de büyük oranda bitmiştir. Spielberg’e filmin kaba kurgusu izlettirilir. Ama hem Spielberg hem de yönetmen Zemeckis, Eric’in performansını beğenmez. Sonunda Marty karakterini oynayan Eric Stoltz’un değiştirilmesine karar verirler. Bu süreç oldukça enteresandır, zira daha önce çekimleri neredeyse bitmiş bir filmin başrolünün değiştiği pek de görülmüş bir olay değildir. Eric Stoltz aslında iyi bir aktör olmasına rağmen, Zemeckis ve Spielberg onu komedi için fazla ciddi bulmuşlardır. Eric Stoltz’lu sahneler ve fotoğraflar için buraya tıklayabilirsiniz.
Filmde Lorraine karakterini canlandıran Lea Thompson, Eric Stoltz için, “Olayları dramatik olarak görürdü. Bir drama oyuncusuydu ve yapım ekibinin istediği ise bir komedyendi. Aslında normal hayatta çok eğlenceli biri. Ama işi o şekilde görmüyordu ve yapım ekibinin beklentisi de farklıydı,” demiştir. Zemeckis, bu oyuncu değişiminin ekibi olumsuz etkilemediğini söylese de filmin diğer başrol oyuncusu Christopher Llyod ve filmin ana kötüsü Bill’i canlandıran Thomas F. Wilson, yıllar sonra katıldıkları bir söyleşide aslında durumun hiç de öyle olmadığını söylemişlerdir. Bir soru üzerine ikisi de, çekimler boyunca Eric Stoltz gibi kovulacaklarından endişe ettiklerini belirtmiştir. Thomas Wilson, süreci şöyle anlatır:
“Bir gün aradılar ve bugün çekim olmayacağını söylediler. Acaba filmin yapımı iptal mi edildi, ara mı verildi bilmiyordum. İlk büyük bütçeli yapımımdı ve filmin iptal edilmesini istemiyordum. Sonra (filmin senaristi ve yapımcılarından) Bob Gale telefonla arayarak stüdyoya gelmemi istedi. O sırada kovulacağımı düşündüm… Yol boyunca hep bu yüzden endişe içindeydim… Sonunda kovulanın başkası olduğunu öğrenince derin bir nefes alabildim.”
Filmin diğer başrolü usta oyuncu Christopher Llyod da Eric’in iyi bir oyuncu olduğunu, performansını da beğendiğini söyleyip yanlış giden bir şey görmediğini aktarır. Sonraki süreçte de çekimlerdeki her gününün kovulma endişesi içinde geçtiğini samimiyetle aktarır. Oysa ki filmde zaten yeterince komedi oyuncusu varken arada bir tane dram oyuncusu olması hiç de mantıksız değildir. Eric Stoltz, 2015 yılında verdiği bir röportajda kendisinin 30 yıl kadar önceki Geleceğe Dönüş çekimlerini hatırlamadığını söylemiştir.
Yapım ekibi, oyuncu değişikliği kararını Universal Studios’a bildirir. Masraflı olmasına rağmen stüdyo, başka bir başrol oyuncusu ile filmin tekrar çekilmesine izin verir. Bunun üzerine ilk tercih olan Michael J. Fox ve bağlı olduğu NBC ile görüşmeler yapılır. Sonunda NBC ikna edilir ve senaryo Michael J. Fox’a gelir. Fox da senaryoyu çok beğenir. Hatta, “Bu zamana kadar elime gelen en iyi senaryo.” der kendi deyimiyle. Süreci de şöyle aktarır:
“Bir dizi oyuncusuydum ve hayatımın bu şekilde gideceğini düşünüyordum, ki bu da kötü bir şey değil. Film olarak sadece 1984 tatil döneminde Teen Wolf için teklif gelmişti ve eğlenceli olduğunu düşünerek oynamıştım… Bir gün bir film ekibi TV stüdyosuna geldi, Spielberg’ün yapımcısı olduğu Geleceğe Dönüş isimli bir film için geldiklerini öğrendim. Filmin kadrosunda Crispin Glover da varmış, onu daha önceden diziden ve farklı projelerden tanıyordum. Böyle bir yapımda olmak isteyebileceğimi düşünmüştüm. Bilmediğim şey ise aslında ekibin benim için Gary (dizinin yaratıcısı) ile görüştüğü ve onun da bu teklifi reddettiğiydi. Saygı duyuyorum, kendince haklıydı, bir dizimiz vardı. Sonrasında Eric ile anlaşmışlar. O harika bir oyuncu. Ama film için beklenen şaşkın, komik yüz ifadeleri istedikleri gibi olmamış, bunları benim yapabileceğimi düşünerek tekrar gelmişler. Ben de yılbaşı tatili sonrası Gary (David Goldberg) tarafından NBC’deki ofisine çağrıldım. ‘Burada ne işim var, kovulacağım sanırım’ şeklinde düşünmüştüm. Oysa ki bana Geleceğe Dönüş’ün senaryosunu verdi. Filmden bahsetti. Dizi çekimlerini aksatmadan filme dahil olabileceğimi söyledi. Kabul ettikten sonra haftalarca günde 18 ila 20 saat arasında çalışmam gerekti. Hatta o süreçte o kadar yorgundum ki, film çekimine dair neredeyse hiçbir şey hatırlamıyorum.”
Michael J. Fox ile anlaşılınca orijinal Geleceğe Dönüş kadrosundan bir oyuncu daha değiştirilmiştir: Marty karakterinin sevgilisi Jennifer rolündeki Melora Hardin’in boyu Michael J. Fox’tan uzun olduğu için kadrodan çıkarılmış ve yerine Claudia Wells getirilmiştir. Aslında bu rol için ilk önce Claudia Wells düşünülmüş, ama o dönem başka bir çekim yaptığı için filme dahil olamamış. Şans ikinci kez kapısını çaldığındaysa bunu geri tepmemiş. Böylece Geleceğe Dönüş filminin çekimleri yeni başrolle büyük oranda tekrar yapılır. Bunun için prodüksiyon 3 milyon dolar daha harcamak zorunda kalır. Sonunda filmin çekimleri bitirilir. Fakat filmde hala Eric Stoltz’un bulunduğu bazı kareler, kendisi belirgin olmadığı için tekrar çekilmeyerek kullanılmıştır. Bunlardan biri uzak planda çekilen araba sahnesidir. En belirgini ise Marty’nin 1955’te, kafeterya’da Biff’e yumruk attığı sahnedir. Sahneyi buradan izleyebilirsiniz.
Çekimleri sarkan filmin, kurgusu ve post prodüksiyonu için sadece 3 ay kalmıştır. Buna rağmen film zamanında yetiştirilir ve 3 Temmuz 1985’te vizyona girer. 19 milyon dolarlık bütçeye karşılık ABD’de yaklaşık 211 milyon dolar, Dünya genelinde ise yaklaşık 388,5 milyon dolar gelir elde ederek stüdyonun yüzünü güldürür. Film dünya genelinde çok tutulur ve pek çok video oyunu yapılır. Commodore 64, Atari, MSX (ilk PC platformlarından) vb platformlara oyunu yapılmış olan filmin en bilinen oyunu 1989’da Nintendo Entertainment System (NES-Famicom) için yapılan ve filmle aynı adı taşıyan 8-Bit’lik oyundur. Oyunun yapımcısı LJN firmasıdır.
Son olarak filmdeki küçük hatalar ve filmle alakalı diğer az bilinenler kısaca şu şekildedir:
- Filmde zaman yolculuğu için kullanılacak cihaz ilk taslaklarda bir buzdolabı olarak düşünülmüş. Araba fikri çok sonra ortaya çıkmış. Spielberg, buzdolabı fikrini daha sonra Indiana Jones için kullanmıştır.
- Marty karakterini canlandıran Michael J. Fox’un gerçek adı Michael Andrew Fox’tur. Yanlış anlaşılabileceği için Michael A. Fox (‘Michael Bir Tilki’, diye düşünülmek istememiş) ismi yerine kariyerinin ilk yıllarında sadece ön adını kullanmış. Ama ismini oyuncular sendikasına kayıt ettirmesi gerektiğinde Michael Fox adının alınmış olduğunu öğrenmiş ve bir orta ad kullanması gerekmiş. O da sevdiği bir aktör olan Michael J. Pollard anısına J. orta ismini kullanmaya başlamış.
- Filmde zaman yolculuğunda kullanılan Delorean aracını üreten DMC firması, film vizyona girmeden 3 yıl önce batmıştır. Filmin getirdiği başarı ile adından söz ettiren firmayı yıllar sonra Stephen Wynne satın almıştır.
- Filmde kullanılan plütonyum örneği hatalıdır: Plütonyumun şekli gerçekte filmdeki gibi sıvı değildir. Ayrıca rengi de kırmızı değil, gri olmalıdır.
- Filmde Marty’nin geçmişe gidip 1955’teki okul balosunda çaldığı elektro gitar modeli gerçekte 1958’de satışa çıkmıştır.
- Lorraine’nin ailesinin 5 Kasım 1955’te TV’de izlediği ‘The Honeymooners: The Man from Space’ adlı yapım, gerçekte 31 Aralık 1955’te yayımlanmaya başlamıştır.
- Marty’nin 1955’te gittiği kafedeki plaklardan sadece 1 tanesi hariç (Nat King Cole – Unforgettable, 1954) tüm plaklar 1955 yılından sonra piyasaya çıkmıştır.
- Titanic (1997), The Phantom (1996) gibi filmlerden de tanıdığımız Billy Zane, Geleceğe Dönüş’te Biff’in arkadaşlarından Match’i canlandırmıştır. Hatta kendisi sinemaya bu küçük rol ile adım atmıştır.
- Marty’nin filmde Doktor ile ilk buluştuğunu gördüğümüz “Twin Pines Mall”(İkiz Çam Alışveriş Merkezi) yerinin adı Marty gelecekten döndüğünde “Lone Pine Mall”(Yalnız Çam Alışveriş Merkezi) olarak değişmiştir. Bunun sebebi Marty 1955’e gittiğinde zaman makinesi ile iki ağaçtan birine çarpıp onu devirmesidir.
Yararlanılan Kaynaklar:
