Sovyet Hicivciliğinden Bir Uyarlama: Geleceğe Dönüş

Orijinal dilinden tercümesi İvan Vasilyeviç İşini Değiştiriyor olan filmin Amerika’da Ivan Vasilievich: Back to the Future (İvan Vasilyeviç: Geleceğe Dönüş) adıyla tanınması sizi yanıltmasın; çoğumuzun bildiği ve Michael J. Fox ile Christopher Lloyd’un başrollerini paylaştığı 1985 yılı ABD yapımı ünlü Geleceğe Dönüş filmi ile aralarında sadece bir isim benzerliği bulunmaktadır. Bir de isimden de anlaşılabileceği üzere ikisi de zamanda yolculuk filmidir.

İvan Vasilyeviç: Geleceğe Dönüş ünlü Rus yazar Mikhail A. Bulgakov’un 1935 yılında yazdığı, fakat diğer pek çok eseri gibi sansüre takıldığı için 1965 yılına kadar yayınlanamayan Ivan Vasilievich adlı tiyatro oyunundan beyazperdeye uyarlamadır. Rus tarihinin belki de en ünlü çarının adıyla anılan Korkunç İvan dönemine hicivle ışık tutan son derece eğlenceli, hatta bilgilendirici bir komedi/bilimkurgu filmidir.

Filmin başında evinde tehlikeli deneyler yapmakta olan bilim adamı Shurik (Aleksandr Demyanenko)’i görürüz. Sıklıkla sigortaları attırdığı için apartman yöneticisi İvan Bunsha (Yuriy Yakolev) ile araları bozuktur. Katı ve kuralcı İvan, bu deneylerin bir an önce sona ermesini istemektedir. Fakat Shurik kendini öylesine kaptırmıştır ki bu talebe aldırış etmeyip deneylerine devam eder.

Sonunda çalışmaları başarıya ulaşır ve 16. yüzyılın sonlarına, Korkunç İvan dönemine açılan bir zaman geçidi oluşturur. Gürültüden rahatsız olan apartman yöneticisi İvan Bunsha ile o sırada komşu evde bulunan talihsiz hırsız George (Leonid Kuravlyov) kendilerini yaklaşık 400 sene öncesinde, Rus Çarlığı sarayında bulurlar. Rus Çarı Korkunç İvan da bu zaman geçidinden geçip günümüze gelir. Apartman yöneticisi İvan ile “Korkunç İvan”ın birbirleriyle olan benzerlikleri de işin içine girince enfes bir komedi izlemeye başlarız. Bu noktadan sonra bilimadamı Shurik, bir yandan Korkunç İvan’ı sakinleştirmeye ve onu dizginlemeye çalışırken diğer yandan zaman makinesini yeniden ayarlamaya çalışır. Fakat geçmişte tıkılı kalan kahramanlarımız için durum daha zorludur.

Bilimkurgu ve tarih unsurlarını komediyi kuvvetlendirme amacıyla kullanan film, Rus mizahının en önemli yapımlarından biridir. Geçtiği dönem hakkında son derece önemli sosyal tespitlerde bulunan İvan Vasilyeviç: Geleceğe Dönüş, özellikle Sovyet Rusya dönemindeki sıkı sansür anlayışı hakkında başarılı hicivlerle doludur.

Açılış ve kapanış bölümlerinin siyah beyaz, kalan kısmın renkli çekilmesi; gerçek ile hayalin, zaman yolculuğu deneyinin öncesi ile bitişinin ayrılması için özellikle kullanılmış bir tekniktir. Filmin bir diğer önemi, Korkunç İvan dönemi Rusya’sındaki eski Slav dilinin başarılı bir şekilde tasvir edilmiş oluşudur. Rusça bilmeyen izleyiciler için belki çok anlam ifade etmeyecektir ama Rusça bilen veya öğrenmekte olanlar için filmi izlemek ayrı bir keyif olacaktır.

Bizde nasıl ki Neşeli Günler, Süt Kardeşler, Hababam Sınıfı gibi filmler hala ailece oturup izleyebildiğimiz ve sevdiğimiz klasik komedilerindense, bu film de Ruslar için benzer bir yapıdadır. Deniz komşumuz Rusya’da toplum bir bilimkurgu yapımını bu denli benimsemişken ülkemizde bilimkurgu türünde özgün tek bir filmimizin dahi olmaması, bizim açımızdan son derece büyük bir kayıp ve eksikliktir.

Oyunculukları, müzikleri ve nüanslarla dile getirdiği göndermeleriyle keyifli bir yapımdır. Hem bilimkurgu filmi izlemek hem de eğlenmek istiyorsanız, bir de klasik filmleri seviyorsanız İvan Vasilyeviç: Geleceğe Dönüş tam size göre. Ünlü film sitesi IMDB’de gün itibariyle 10 üzerinden 8,4 almış ve bu puanı kesinlikle hak ediyor.

Film: İvan Vasilyeviç: Geleceğe Dönüş (1973)
Yönetmen: Leonid Gayday
Yazan: Mikhail A. Bulgakov (Tiyatro Oyunu), Vladlen Bakhnov ve Leonid Gayday (Senaryo)
Oyuncular: Yuriy Yakolev, Leonid Kuravlyov, Aleksandr Demyanenko, Natalya Seleznyova…
Çekim Tekniği: 35mm Analog Film
Türü: Bilimkurgu/Komedi
Renk: Siyah/Beyaz ve Renkli